Mehter Nedir?

Türkler m.ö. yıllarda askeri birliklerde takım halinde müzik aletleri çaldırırlardı. 8’nci yy’ da yazılmış olan ilk Türk belgesi Orhun (Göktürk) kitabelerinde mehterin atası olarak kabul edilen tuğ takımından bahseder. Kaşgarlı Mahmut’un 11’nci yy. da yazdığı Divan-I Lügat-İt Türk, hakan’ın huzurunda nevbet vurulduğunu anlatır.

“Bulut kükredi, vurdu nevbet tuğ, şimşek çaktı çekti hakan tuğ’unu” diyen Türkler iç Asya’dan, Anadolu’ya geleneklerini taşımışlardır. Egemenlik simgesi davul, bayrak ve tuğ töresi Türkler aracılığıyla tüm İslam âlemine yayılmıştır. Karahanlılar’dan Selçuklular’a, İlhanlılar’dan memluklulara ve Osmanlılar’a nevbet vurma geleneği hep devam etmiştir.

Mehter, tarihteki ilk Türk Devletinden itibaren, Türk Kara Ordularını destekleyen, coşturan ve ruhunu doyuran özellikleriyle sadece askerlerin değil, muzaffer bir ulusun da duygularını temsil eden bir unsur olmuştur.
Türkler köklü bir askeri tarihe sahiptir. Türk tarihi dünyada askeri başarılar ve zaferlerle tanınmıştır. Tarihte askeri harekâtların, şaşaalı davullar ve özel ritimlerle desteklenmesi, Hunlar‘dan itibaren zamanımıza kadar geçen sürede, birçok Türk devletinin ordularında yer almıştır.

Başlangıçta Tuğ ve davulla başlayan bu gelenek, zamanla gelişmiş ve zenginleşmiştir. Böylece Hun Türklerinde ki “Tuğ Vurma” geleneği Selçuklularla tabılhanelere ve Osmanlılar da Mehterhanelere dönüşmüştür. Bu dönemde mehterler ordunun, kalelerin ve hatta toplumun müzik ihtiyacına cevap veren kuruluşlar olarak önemini korumuştur.

Tarihi süreçte devamlı gelişen ve yenilenen Mehter, ilk çağlardaki Türk devletlerinden, Osmanlıya kadar olan zamanda, bu devletlerin Coğrafi genişliği bakımından zamanla tüm dünya ülkelerine yayılmıştır. 19 ncu yüzyılın başından itibaren önce Prusya daha sonra Rusya, Polonya ve Almanya gibi ülkelerin mehterler kurarak, tuğ takımları oluşturdukları bilinmektedir.

Osmanlının son dönemlerinde Yeniçeri teşkilatının bozulmasıyla kapatılan Mehterler, Avrupa’da geliştirilen Askeri Bandolar olarak günümüze kadar gelmiştir.
1911 tarihinden itibaren, II. Meşrutiyet ile birlikte Mehter teşkilatını yeniden canlandırma faaliyetleri baş göstermiş, Müze-i Asker-i Osmani’ye bağlı olarak yeniden tarih sahnesine çıkmıştır. Mehterhane-i Hakanî adı ile kurulan bu Takım 1914–1918 Birinci Dünya savaşındaki bazı cephelerde ve Kurtuluş savaşındaki Kuva-yı Milliye hareketlerinde etkin rol üstlenmiştir.
952 yılında Mehterin tekrar kurulması aşamasında çok gayretli ve titiz çalışmalara girişilerek aslına uygun bir takım yaratılmıştır. Bu noktada, ‘Topkapı Sarayı minyatürleri ve el yazmaları kolleksiyonun da bulunan Surname-i Vehbi Minyatürleri, Mahmut Şevket Paşa’nın Osmanlı Teşkilat Ve Kıyaffet’i Askeriyesi adlı eseri ile Arifi Paşa’nın Mecmua-İ Tesavir-İ Osmaniye gibi ve diğer tarihi belgeler ışığında hareket edilmiştir.
Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Mehteran Bölüğü bu tarihi geçmişin, zamanımızdaki sembolik bir ifadesi olarak haftanın beş günü nevbet vurmaktadır.

Mehter bizi Türk tarihinin sayfalarında gezdirmektedir. Türk hamasi havalarını dünyada ve yurt içinde seslendirerek halkı coşturmaktadır. Savaşların kazanılmasında tarihler yaratan Mehter zafer esintilerini günümüze taşımaktadır. Mehter törenlerin vazgeçilmez bir topluluğudur.

MEHTERBAŞI

Mehterbaşı mehterin icrasından sorumlu ve çorbacıbaşı unvanı ile anılan bölük komutanından sonra gelen en yetkili kişidir. Mehteri müzikal yönüyle en ileri seviyede hazırlar. Bunun için günlük çalışma programları yaparak toplu çalışmalara (meşk) katılır. Bu çalışmalarda saz gruplarının kendi aralarında yapmış oldukları çalışmaları birleştirerek ortak bir konser programı hazırlar.
Mehteran Bölüğü konserlerinin icrası, tertip ve düzeni ayrıca icracıların seçimi mehterbaşı sorumluluğundadır. Her gün o gün ki konser veya faaliyette icra edilecek eserleri tesbit ederek gruplara dağıtır.
Mehterbaşı mehter icrasına dâhil edilecek yeni eserleri icracılara çalıştırıp belletir. Mehterbaşı “Mehter Araştırma Kurulu” üyesidir.